De onzichtbare claim: hoe pensioenfondsen ZZP’ers en werkgevers raken

Er wordt veel gediscussieerd over schijnzelfstandigheid en wetgeving rond ZZP’ers, maar een onderwerp dat nog te weinig aandacht krijgt is de pensioenclaim. In een open gesprek tussen Christian Kops en arbeidsrecht gespecialiseerd advocaat Alexander Wijers werd duidelijk hoe groot dit risico werkelijk is en wat werkgevers kunnen doen om het te voorkomen.

We gaan hier niet over één nacht ijs. Het gaat over risico’s die bedrijven stilletjes kunnen opbouwen zonder dat ze het weten. Tijd om daar helderheid in te brengen.

Wat gebeurt er zodra een ZZP’er in loondienst komt?

Veel organisaties werken graag met zelfstandigen. Maar wat als je iemand die jarenlang als ZZP’er heeft gewerkt, vervolgens op basis van een dienstverband in dienst neemt? Dat klinkt logisch en goedbedoeld, maar het juridische plaatje is complexer.

Volgens Alexander Wijers komen pensioenfondsen tegenwoordig extreem actief in actie zodra zij een voormalig ZZP’er als werknemer zien. Vooral bedrijfstakken met verplichte pensioenfondsen zoals bouw, metaal en zorg zijn gevoelig.

Zodra een pensioenfonds ziet dat iemand nu als werknemer staat geregistreerd maar eerder als ZZP’er werkte, zetten zij hun systemen aan. Dat kan leiden tot een werkingssfeeronderzoek waarin het fonds kijkt of die persoon eigenlijk altijd al in de werkingssfeer van het fonds had moeten vallen.

Het gevolg?

Het pensioenfonds kan met terugwerkende kracht pensioenpremies navorderen over de afgelopen vijf jaar. En dat is geen klein bedrag. In de praktijk betekent dit vaak:

• tot 30 procent per jaar van het brutoloon,
• plus rendement,
• wat kan oplopen tot wel 1,5 keer het jaarsalaris.

En dat gaat dan alleen over de pensioenclaims. Daarbovenop kunnen ook andere posten komen zoals loonheffingen, CAO‑claims en sociale verzekeringen.

“Dit risico ligt vaak verborgen, omdat werkgevers vooral naar de DBA of schijnzelfstandigheid kijken. Maar pensioenfondsen handhaven al veel langer en ze doen dat streng en systematisch.” Aldus Alexander.

 

Hoe ontdekken pensioenfondsen dit?

Het klinkt bijna als een achterdeurtje, maar pensioenfondsen koppelen gegevens van verschillende bronnen:

• loongegevens,
• Kamer van Koophandel‑registraties,
• burgerservicenummers,
• en in sommige gevallen signalen van de Belastingdienst.

En klopt het beeld niet? Bijvoorbeeld doordat iemand vorig jaar nog als ZZP’er factureerde, dan kan dat automatisch een onderzoek uitlokken. Alexander: “Je registratie als werknemer zet vaak het hele proces in gang. Dan word je eigenlijk je eigen verklikker.”

Wat kun je doen om risico’s te beperken?

Alexander noemt een praktische oplossing: werk met een tussenfase via een payrollbedrijf. Hierdoor zit de werknemer eerst in een constructie met een eigen pensioenregeling. Zo valt hij of zij buiten de werkingssfeer van een (sectorale) pensioenfonds. Na vijf jaar verjaart de vordering. Pas dan neem je de medewerker zelf in dienst.

Deze aanpak biedt twee belangrijke voordelen:

• Je voorkomt dat pensioenfondsen met terugwerkende kracht enorme bedragen navorderen.
• Je behoudt de mogelijkheid om waardevolle medewerkers aan je te binden, zonder direct alle risico’s te lopen.

Bij WorkNed hebben we deze oplossing ook beschikbaar in onze payroll‑ en uitzendstructuur. Veel werkgevers kennen hem niet of staan er niet bewust bij stil. Maar juist dit soort tussenoplossingen kan het verschil maken.

Denk breder dan alleen de DBA

Het publieke debat richt zich vaak op de Wet DBA en modelovereenkomsten. Natuurlijk zijn die belangrijk, maar deze pensioenclaim laat zien dat er een andere, minst zo urgente laag is waar werkgevers risico lopen.

Zoals Alexander het samenvat:

“De pensioenfondsen handhaven al lang. En keihard. Ondernemers onderschatten dat.”

 

Dat betekent niet dat je geen ZZP’ers meer kunt inzetten. Het betekent wel dat je slimmer moet kijken naar hoe je inzet organiseert. Vooral als je iemand op langere termijn aan je wilt binden.

Praktische tips voor werkgevers

Wil je risico’s vermijden en toch flexibel blijven werken? Dan zijn dit concrete stappen:

1. Zorg altijd voor een duidelijke juridische structuurLaat niemand willekeurig wisselen van ZZP naar loondienst zonder goed advies.
2. Neem ex‑ZZP’ers niet direct zelf in dienstIn veel gevallen is dat de trigger voor pensioenclaims.
3. Gebruik een tussenoplossing zoals payroll of uitzendconstructiesZo bouw je eerst rechten op zonder direct een pensioenfonds in beeld te krijgen.
4. Laat je adviseren door een specialistEen juridisch of HR‑adviseur kan risico’s inschatten voordat het te laat is.

 

FAQs

Kan een pensioenfonds geld terugvorderen?

Ja. Pensioenfondsen kunnen met terugwerkende kracht premies eisen. Vaak over maximaal vijf jaar.

Waarom komt een pensioenfonds in actie als een ex-ZZP’er werknemer wordt?

Pensioenfondsen koppelen gegevens en herkennen patronen van eerdere ZZP‑werkzaamheden. Wanneer iemand ineens als werknemer staat geregistreerd, starten ze vaak direct een onderzoek.

Wat is een werkingssfeeronderzoek?

Een onderzoek waarbij een pensioenfonds kijkt of iemand eerder al onder de regels van het fonds had moeten vallen.

Hoe komt een pensioenfonds erachter dat iemand eerder ZZP’er was?

Ze gebruiken loongegevens, KvK-registraties, BSN’s en soms gegevens van de Belastingdienst.